22 İyul – Milli Mətbuat Günü: Azərbaycan jurnalistikasının tarixi, inkişaf yolu və çağdaş vəziyyəti

Bakı:

16°C

88%

2m/s

AZ RU EN

Ana səhifə / YAP xəbərləri / 22 İyul – Milli Mətbuat Günü: Azərbaycan jurnalistikasının tarixi, inkişaf yolu və çağdaş vəziyyəti

22 İyul – Milli Mətbuat Günü: Azərbaycan jurnalistikasının tarixi, inkişaf yolu və çağdaş vəziyyəti

22.07.2025 [15:46]

İlqar İlyasov,
YAP Laçın rayon təşkilatının sədri

Azərbaycan mətbuatı ölkənin ictimai-siyasi həyatında mühüm rol oynayan, cəmiyyətin maariflənməsinə, milli ideologiyanın formalaşmasına və dövlət quruculuğu prosesinə əhəmiyyətli töhfələr verən bir institut kimi tarixən öz yerini tutmuşdur. 22 iyul tarixi isə bu sahənin əsasını qoyan gün kimi xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Hər il 22 İyul Azərbaycanda Milli Mətbuat Günü kimi qeyd olunur. Bu tarixin seçilməsi heç də təsadüfi deyil – 1875-ci ilin məhz bu günündə böyük maarifçi Həsən bəy Zərdabi tərəfindən "Əkinçi" qəzetinin ilk nömrəsi çapdan çıxmış və bununla da Azərbaycan milli mətbuatının təməli qoyulmuşdur. XIX əsrin ikinci yarısında Zaqafqaziya bölgəsində baş verən ictimai-siyasi və mədəni proseslər, maarifçilik ideyalarının yayılması Azərbaycanda da maarifçi ziyalıların formalaşmasına şərait yaratmışdı. Bu dövrdə milli şüurun oyanması, xalqın savadlanması və milli kimliyin qorunub saxlanması üçün kütləvi informasiya vasitələrinin – ilk növbədə qəzetlərin – əhəmiyyəti getdikcə artırdı. Bu baxımdan, 22 iyul 1875-ci ildə işıq üzü görən "Əkinçi" qəzeti Azərbaycanın milli oyanış hərəkatında yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu. Həsən bəy Zərdabi bu qəzet vasitəsilə xalqı maarifləndirməyi, elmi bilikləri sadə dildə izah etməyi, kənd təsərrüfatı, təbiət, təhsil və tibb sahəsində maarifçilik işini aparmağı qarşısına məqsəd qoymuşdu. "Əkinçi" ilk növbədə kəndlilərə, yəni geniş xalq kütləsinə ünvanlanmışdı. Qəzetin dili sadə və anlaşıqlı idi, bu da onun oxunaqlı və sevilən olmasına səbəb olmuşdu. Azərbaycanın sovet dövrü mətbuat tarixində kəskin dönüş nöqtələrindən biri oldu. Mətbuat dövlətin ideoloji alətinə çevrildi və senzura ciddi şəkildə tətbiq olunurdu. Bu dövrdə "Kommunist", "Bakinskiy Raboçiy", "Ədəbiyyat və İncəsənət", "Azərbaycan müəllimi" kimi qəzetlər və jurnallar fəaliyyət göstərirdi. Mətbuat əsasən sovet ideologiyasını təbliğ edir, ölkədəki siyasi və ictimai prosesləri tənzimləyən vasitəyə çevrilmişdi. Bununla belə, bu dövrdə peşəkar jurnalistikanın formalaşmasında, jurnalist kadrlarının hazırlanmasında mühüm addımlar atıldı, Azərbaycan Dövlət Universitetində (indiki BDU) Jurnalistika fakültəsi yaradıldı. 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqillik qazanması ilə mətbuat sahəsində də yeni bir mərhələ başlandı. Mətbuat üzərində senzura ləğv edildi, çoxsaylı qəzet və jurnallar fəaliyyətə başladı, informasiya azadlığı konstitusiya ilə təsbit edildi. Həmçinin, 1998-ci ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin fərmanı ilə mətbuat üzərində senzuranın ləğvi Azərbaycan mətbuat tarixində mühüm dönüş nöqtəsi oldu. 1990-cı illərin sonlarından başlayaraq elektron və internet mətbuatının formalaşması da yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu. Xüsusilə 2000-ci illərdən sonra internet resurslarının, xəbər saytlarının və onlayn mediaya yönəlmiş fəaliyyətin sürətlənməsi, sosial medianın yayılması jurnalistika anlayışının da dəyişməsinə səbəb oldu. Bu gün Azərbaycan mətbuatı müasir informasiya cəmiyyətinin tələblərinə uyğun olaraq fəaliyyət göstərməkdədir. Xəbər agentlikləri, gündəlik qəzetlər, onlayn media qurumları və televiziya kanalları cəmiyyətin informasiya ehtiyaclarını ödəməyə çalışırlar. Azərbaycan jurnalistləri müxtəlif sahələr üzrə ixtisaslaşmış və peşəkar fəaliyyət göstərən müstəqil media qurumlarında çalışırlar. Dövlət tərəfindən jurnalistlərin fəaliyyətinin dəstəklənməsi məqsədilə bir sıra proqramlar və təşəbbüslər həyata keçirilmişdir. Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə yaradılmış Medianın İnkişafı Agentliyi (MEDİA) bu sahədə yeni islahatların aparılmasına şərait yaratmış, həm jurnalistlərin peşəkarlığının artırılması, həm də media mühitinin hüquqi və iqtisadi əsaslarının möhkəmləndirilməsi istiqamətində fəaliyyət göstərir. Milli Mətbuat Günü sadəcə bir bayram deyil – bu gün həm də ölkənin informasiya tarixinin başlanğıcını simvolizə edir. Bu gün mətbuat sahəsində çalışan bütün jurnalistlərə, redaktor və fotojurnalistlərə, media işçilərinə dəyər verilməsi, onların əməyinin qiymətləndirilməsi üçün bir fürsətdir. Eyni zamanda bu gün gənc nəsil üçün də bir çağırışdır – mətbuatın necə böyük bir maarifçilik və vətəndaşlıq missiyası daşıdığını anlatmaq baxımından. Azərbaycan mətbuatı keçdiyi tarixi yolla qürur duyur. "Əkinçi"dən başlanan bu yol bu gün internet mətbuatına, rəqəmsal mediaya qədər uzanır. Bu yolun hər mərhələsində mətbuat xalqın aynası, ictimai fikrin tribunasına çevrilmişdir. 22 iyul tarixi isə bu yolun başlanğıc nöqtəsi olaraq daim hörmət və ehtiramla anılır. Bugünkü və gələcək jurnalist nəslinə düşən vəzifə bu mirası qorumaq, onu inkişaf etdirmək və informasiya cəmiyyətinə uyğun peşəkar media mühitini formalaşdırmaqdır.

Paylaş:

Baxılıb: 158 dəfə