Tədqiqat: Planetimizdə şirin su ehtiyatları sürətlə tükənir

Bakı:

17°C

67%

6m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Dünya / Tədqiqat: Planetimizdə şirin su ehtiyatları sürətlə tükənir

Tədqiqat: Planetimizdə şirin su ehtiyatları sürətlə tükənir

19.08.2025 [17:13]

ABŞ-ın Arizona Dövlət Universitetinin alimlərinin “Science Advances” jurnalında dərc olunan qlobal araşdırmasına görə, 2002-ci ildən bəri Yer kürəsinin qitələri şirin su ehtiyatlarını sürətlə itirir. İtkilərə iqlim dəyişikliyi, yeraltı sulardan səmərəsiz istifadə və getdikcə tez-tez baş verən ekstremal quraqlıq səbəb olur.

AZƏRTAC xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, “GRACE” və “GRACE-FO” peyklərinin təhlilinə əsasən, son 22 il ərzində planetdə dörd böyük quraqlıq regionu formalaşıb ki, bunların hamısı Şimal yarımkürəsində yerləşir. Onların arasında ABŞ-ın cənub-qərbi və Meksika, Alyaska və Kanadanın şimalı, Rusiyanın şimalı və Yaxın Şərqdən Şimali Afrika və Avrasiyaya qədər geniş bir zona da var.

Əslində, tədqiqat göstərir ki, 2002-ci ildən bəri yalnız tropiklər orta hesabla enliyə görə daha rütubətli olmağa davam edir ki, bu da IPCC (İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panel) iqlim modelləri - gələcək iqlim ssenarilərini proqnozlaşdırmaq üçün istifadə edilən mürəkkəb kompüter proqramları tərəfindən proqnozlaşdırılmayıb. Davamlı müşahidələr suyun dövr etməsində uzunmüddətli dəyişiklikləri başa düşmək üçün çox vacibdir.

Alimlər hesablayıblar ki, quru ərazilərin sahəsi hər il Kaliforniyanın ərazisindən iki dəfə sürətlə böyüyür. Xüsusilə narahatlıq doğuran odur ki, su itkisinin 68%-i yeraltı mənbələrdən qaynaqlanır və onlar çox yavaş doldurulur. Minilliklər boyu toplanmış bu görünməz ehtiyatlar indi Qrenlandiya və Antarktida buzlaqlarının birləşdiyindən daha tez istifadə olunur. Dünya əhalisinin 75%-i artıq şirin su ehtiyatlarının tükəndiyi ölkələrdə yaşayır; kənd təsərrüfatı və ərzaq təhlükəsizliyi təhdid altındadır; dəniz səviyyəsi daha sürətlə yüksəlir, çünki təkcə buzlaqlar deyil, yeraltı su ehtiyatları da azalır.

Tədqiqatın rəhbəri, professor Cey Famiglietti deyir: “Bu, bəlkə də iqlim dəyişikliyinin su ehtiyatlarına təsiri ilə bağlı ən həyəcanverici siqnaldır. Biz hərəkət etməli olduğumuz bir nöqtəyə çatdıq: yeraltı sulardan istifadəni tənzimləməyin və qlobal su təhlükəsizliyi strategiyaları qurmağın vaxtıdır”.

Dönüş nöqtəsi 2014-2015-ci illər, güclü El-Nino iqlim hadisəsi dövrü olub. Məhz həmin vaxt torpağın quruması buzlaqların ərimə sürətini aşıb və vəziyyət getdikcə pisləşib.

Tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, beynəlxalq əməkdaşlıq və yeni su idarəçiliyi strategiyaları olmadan bəşəriyyət geniş miqyaslı böhranla - pisləşən quraqlıq və içməli su qıtlığından tutmuş iqlim miqrasiyasının yeni dalğalarına qədər risklə üzləşir.

Paylaş:

Baxılıb: 189 dəfə