Yupiterin yaranma sirri aşkar edilib
30.08.2025 [14:55]
Yaponiyanın Naqoya Universiteti və İtaliyanın Milli Astrofizika İnstitutunun fizikləri ilk dəfə göstəriblər ki, Yupiterin formalaşması xondrulların (meteoritlərdə tapılan ərimiş maddədən ibarət kiçik sferik hissəciklər) yaranmasına səbəb olub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədqiqat “Scientific Reports” jurnalında dərc olunub.
Xondrullar diametri 0,1–2 millimetr olan kiçik dairəvi damcılardır və 4,5 milyard ildən çox əvvəl yaranıblar. Onlar asteroid və kometlərin daxilində “sızdırılmaz” şəkildə saxlanılır, Yerə isə yalnız meteoritlər vasitəsilə çatırlar. Alimlər onları onilliklər boyu araşdırsalar da, yaranma mexanizmi hələ də sirr olaraq qalırdı.
“Kiçik planetlər yüksək sürətlə toqquşanda, onların daşlarında olan su ani olaraq buxara çevrilirdi. Buxar genişlənərək mini partlayış effekti yaradır və ərimiş daş materiallarını mikroskopik damcılara parçalayırdı. Elə bu damcılar da xondrullar kimi qalır və bu gün tapdığımız meteoritlərdə mövcuddur”, - deyə Naqoya Universitetinin professoru Siniti Sirono bildirib.
Nəzəriyyənin yoxlanması üçün tədqiqatçılar Yupiterin böyüməsini modelləşdiriblər və onun cazibə qüvvəsinin su ilə zəngin cisimlərin toqquşmasını necə sürətləndirdiyini izləyiblər. Məlum olub ki, proses meteoritlərdə müşahidə olunan xondrulların xüsusiyyətlərini ideal şəkildə təkrarlayır. Həmçinin nəticələr göstərir ki, xondrulların formalaşmasının pik dövrü Yupiterin nəhəng ölçülərə çatdığı vaxt, yəni Günəş sisteminin yaranmasından təxminən 1,8 milyon il sonra baş verib.
Xondrullar müəyyən mənada planetlərin formalaşma mərhələlərini göstərən “zaman möhürü” kimi qəbul edilə bilər. Alimlər qeyd edirlər ki, tapılan xondrullar arasında yaş fərqliliyi göstərir ki, oxşar proses yalnız Yupiterin deyil, digər nəhəng planetlərin (Saturn) formalaşması zamanı da baş verib.
Alimlərin sözlərinə görə, bu iş planetlərin yaranma tarixini təyin etməyin yeni yolunu təqdim edir və Günəş sisteminin necə inkişaf etdiyini anlamağa kömək edir. Ehtimal olunur ki, oxşar proseslər digər ulduzlar ətrafında da baş verir və bu, ekzoplanet sistemlərinin formalaşmasının “tarixinə pəncərə açır”.
Xəbər lenti
Hamısına bax
Maraqlı
26 Oktyabr 20:32
Dünya
26 Oktyabr 19:17
Analitik
26 Oktyabr 18:41
Dünya
26 Oktyabr 18:36
Maraqlı
26 Oktyabr 17:45
İdman
26 Oktyabr 16:28
Dünya
26 Oktyabr 16:22
Dünya
26 Oktyabr 15:24
Dünya
26 Oktyabr 14:36
Hadisə
26 Oktyabr 13:19
Dünya
26 Oktyabr 12:31
Dünya
26 Oktyabr 11:20
Dünya
26 Oktyabr 10:59
İdman
26 Oktyabr 10:23
Dünya
26 Oktyabr 09:57
Hadisə
25 Oktyabr 23:21
Sosial
25 Oktyabr 22:36
Dünya
25 Oktyabr 21:38
Maraqlı
25 Oktyabr 20:25
YAP xəbərləri
25 Oktyabr 19:48
Elm
25 Oktyabr 18:20
YAP xəbərləri
25 Oktyabr 17:52
Maraqlı
25 Oktyabr 17:15
YAP xəbərləri
25 Oktyabr 16:43
Dünya
25 Oktyabr 16:22
İqtisadiyyat
25 Oktyabr 15:49
Dünya
25 Oktyabr 15:36
Dünya
25 Oktyabr 14:55
Dünya
25 Oktyabr 14:21
YAP xəbərləri
25 Oktyabr 13:45
Dünya
25 Oktyabr 13:19
Gündəm
25 Oktyabr 13:02
Siyasət
25 Oktyabr 12:56
YAP xəbərləri
25 Oktyabr 12:35
Siyasət
25 Oktyabr 12:19
Siyasət
25 Oktyabr 11:45
YAP xəbərləri
25 Oktyabr 11:36
Gündəm
25 Oktyabr 11:30
Siyasət
25 Oktyabr 11:26
Siyasət
25 Oktyabr 11:22
Gündəm
25 Oktyabr 11:07
Siyasət
25 Oktyabr 10:51
İqtisadiyyat
25 Oktyabr 10:27
Ədəbiyyat
25 Oktyabr 09:54
Dünya
25 Oktyabr 09:36
.jpg&width=120)
Analitik
25 Oktyabr 09:12
MEDİA
25 Oktyabr 08:49
Dünya
25 Oktyabr 08:29
Ədəbiyyat
25 Oktyabr 08:25
Dünya
25 Oktyabr 08:08
Siyasət
25 Oktyabr 08:02
Gündəm
25 Oktyabr 00:30
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 23:47
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 23:14
İqtisadiyyat
24 Oktyabr 22:53
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 22:35
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 22:33
Hadisə
24 Oktyabr 22:28
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 22:18
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 22:09
Dünya
24 Oktyabr 21:45
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 21:31
Maraqlı
24 Oktyabr 21:10
Siyasət
24 Oktyabr 20:59
Sosial
24 Oktyabr 20:50
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 20:26
Dünya
24 Oktyabr 20:17
Siyasət
24 Oktyabr 20:13
YAP xəbərləri
24 Oktyabr 20:06
Dünya
24 Oktyabr 19:51
